Metal Kesim Operatörü MYK Belgesi Çalışma Kitapçığı
A1
Bölüm 1: Güvenlik, Çevre ve Kalite Standartları
Bir metal kesim operatörü olarak, yaptığınız işin hassasiyeti ve kullandığınız makinelerin doğası gereği, güvenlik ve kalite standartlarına uymak en önemli sorumluluğunuzdur. Bu bölüm, tüm çalışma süreçlerinize temel teşkil edecek kural ve uygulamaları içermektedir.
Öğrenme Çıktısı 1: İş sağlığı ve güvenliği ile çevre koruma önlemlerini açıklar.
- 1.1: İş sağlığı ve güvenliği konusundaki yasal ve işyerine ait kuralları tanımlar. Yasal olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na ve ilgili yönetmeliklere uymak zorunludur. İşyerinizde size sağlanan Kişisel Koruyucu Donanımları (KKD) (çelik burunlu ayakkabı, güvenlik gözlüğü, kulak koruyucu ve eldiven gibi) daima kullanmalısınız. Ayrıca, makinelerin koruyucu kapaklarını asla sökmeyin veya güvenlik sensörlerini devre dışı bırakmayın.
- 1.2: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili risk etmenlerini azaltmayı açıklar.
- Mekanik Riskler: Döner bıçaklar, hareketli mengene ve pres mekanizmaları gibi tehlikeli bölgelerden ellerinizi uzak tutun. Malzeme taşırken kesilmeye dayanıklı eldivenler kullanın.
- Duman ve Toz: Lazer, plazma veya oksi-gaz kesiminden çıkan duman ve metal tozlarından korunmak için uygun havalandırma sistemleri ve solunum maskeleri kullanın.
- Fiziksel Riskler: Yüksek gürültüye maruz kalmamak için kulak koruyucuları takın. Parlak ışık yayan makinelerle (lazer, plazma) çalışırken özel koruyucu gözlük veya maske kullanın.
- 1.3: Tehlike durumunda uygulayacağı acil durum prosedürlerini açıklar.
- Acil Stop: Makinede bir arıza veya tehlikeli bir durum oluştuğunda, makinenin üzerindeki acil stop butonuna derhal basın.
- Yangın: Makinelerde veya çalışma alanında çıkan yangınlara karşı en yakın yangın söndürücünün yerini bilin.
- 1.4: Çevre koruma önlemlerini açıklar. Kesimden artan metal hurdalarını ve talaşlarını geri dönüşüm için ayrı bir şekilde toplayın. Makinelerde kullanılan kesme sıvıları ve yağları, çevreye zarar vermeden özel atık kaplarında bertaraf edin.
Öğrenme Çıktısı 2: İş süreçleri ve çalışma ortamı için kalite gerekliliklerini açıklar.
- 2.1: Kalite sağlama tekniklerini açıklar.
- Doğru Ölçüm: Kesim öncesinde ve sonrasında parçaların ölçülerini kumpas, metre veya mikrometre gibi doğru ölçüm aletleriyle kontrol edin. Kullandığınız aletlerin kalibrasyonlarının güncel olduğundan emin olun.
- Makine Ayarları: Kesim işleminden önce, makine ayarlarının (kesme hızı, basınç, bıçak boşluğu vb.) kesilecek malzemenin cinsine ve kalınlığına uygun olduğunu kontrol edin.
- 2.2: Çalışma sırasında saptanan hata ve arızaları gidermeye yönelik çalışmaları tarif eder.
- Hatalı Ölçü veya Gönye: Bu, hatalı bir ölçüm veya makine ayarından kaynaklanabilir. Tekrar kesim yapmadan önce ayarları ve referans noktalarını yeniden kontrol edin.
- Çapak Oluşumu: Kesilen kenarda oluşan pürüzler, genellikle yanlış ayarlanmış kesme hızı veya yıpranmış bir bıçak ucundan kaynaklanır. Ayarları düzeltin veya bıçağın durumunu kontrol edin.
- Yanık İzi veya Yüzey Bozulması: Genellikle lazer veya plazma kesiminde aşırı ısıdan kaynaklanır. Makinenin gücünü, hızını ve gaz basıncını ayarlayarak bu sorunu giderebilirsiniz.
B1
Bölüm 8: Sac Kesme ve Dilimleme İşlemi
Sac kesme-dilimleme tezgahı, geniş metal ruloları, önceden belirlenen boyutlarda dar şeritler halinde kesmek için kullanılır. Bu işlem, yüksek hız ve hassasiyet gerektiren bir süreçtir.
Öğrenme Çıktısı 1: İş öncesi hazırlıkları yapar.
- 1.1: İş emrini alarak kullanılacak alet, araç, gereç ve malzemeleri hazırlar. Üretim iş emrini inceleyerek kesilecek rulo genişliğini, malzeme tipini, kalınlığını ve dilimlenecek şerit genişliklerini belirleyin. İşlem için gerekli metre, kumpas, mikrometre ve uygun bıçak setlerini hazırlayın.
- 1.2: Ölçme ve kontrol aletlerinin kalibrasyon/doğrulama gerekliliklerini açıklar. Ürettiğiniz şeritlerin doğru ölçülerde olması için kumpas ve mikrometrelerinizin kalibrasyonunun güncel olduğundan emin olun. Hatalı ölçüm yapan bir alet, tüm üretimin fire olmasına yol açabilir.
- 1.3: İşlem öncesi makine ayarlarını yapar. Kesim yapılacak malzemeye uygun bıçak boşluğu (blade gap) ve yan boşluk (side clearance) ayarlarını yapın. Bıçakları, istenen şerit genişliklerine göre şafta doğru bir şekilde monte edin.
- 1.4: Kesilecek malzemeyi tezgâha yerleştirir. Vinç veya uygun kaldırma ekipmanı kullanarak sac rulosunu dikkatlice makinenin açıcısına yerleştirin. Malzemenin ucunu, dilimleme bıçaklarından ve merdanelerden dikkatlice geçirin.
Öğrenme Çıktısı 2: Sac kesme dilimleme tezgâhında kesme-dilimleme işlemini yapar.
- 2.1: Kontrol panelinden gerekli parametreleri girer. Makinenin kontrol panelinden dilimleme hızı ve gerginlik gibi gerekli parametreleri girin.
- 2.2: Sac kesme-dilimleme tezgâhında kesim işlemini yapar. Makineyi çalıştırın ve rulo ilerledikçe kesilen şeritlerin düzgün bir şekilde ilerlediğini gözlemleyin. İşlem boyunca makineden güvenli bir mesafede durun ve ellerinizi hareketli parçalardan uzak tutun.
Öğrenme Çıktısı 3: Son işlemleri gerçekleştirir.
- 3.1: Kesilen parçaları kontrol eder. Kesilen şeritlerin genişlik ve kalınlık ölçülerini periyodik olarak kontrol edin. Ayrıca, kesim kenarlarında aşırı çapak, dalgalanma veya çizik olup olmadığını görsel olarak kontrol edin.
- 3.2: İş bitiminde makine ve aletlerin temizliğini yapar. Tüm işlemler bittikten sonra makineyi durdurun. Bıçakları, şaftları ve makine çevresini metal talaşlarından ve artıklarından temizleyin.
Öğrenme Çıktısı 4: İSG, çevre ve kalite gerekliliklerini uygular.
- 4.1: Gerçekleştirdiği işlerde İSG kurallarını uygular. Sac dilimleme tezgahında sıkışma, ezilme ve yaralanma gibi ciddi riskler mevcuttur. Bu nedenle çelik burunlu ayakkabı, güvenlik gözlüğü ve kulak koruyucu gibi KKD'leri daima kullanın.
- 4.2: Gerçekleştirdiği işlerde çevre koruma önlemlerini uygular. Kesimden artan metal hurdalarını, geri dönüşüm için belirlenen konteynerlere atarak çevre korumasına katkıda bulunun.
- 4.3: Gerçekleştirdiği işlerde kalite gerekliliklerini uygular. Doğru makine ayarları ve düzenli kontroller, her bir şeridin istenen ölçü ve kalitede olmasını sağlar.
B2
Bölüm 1: Lazer Kesim Operatörlüğü
Lazer kesim operatörlüğü, metal levhaları yüksek hassasiyetle kesmek için ileri teknoloji bir CNC makinesi kullanmayı gerektiren bir meslektir. Bu süreç, geleneksel kesim yöntemlerinden farklı olarak, operatörden dikkatli hazırlık ve güvenlik kurallarına tam uyum gerektirir.
Öğrenme Çıktısı 1: İş öncesi hazırlıkları yapar.
- 1.1: İş emrini alarak kullanılacak alet, araç, gereç ve malzemeleri hazırlar. Üretim iş emrini inceleyerek kesilecek metal levhanın (paslanmaz, karbon çeliği, alüminyum vb.) doğru malzeme ve kalınlıkta olduğunu kontrol edin. İşlem için gerekli metre, kumpas ve güvenlik ekipmanlarınızı (lazer gözlüğü, uygun giysi) hazırlayın.
- 1.2: Ölçme ve kontrol aletlerinin kalibrasyon/doğrulama gerekliliklerini açıklar. Kullandığınız ölçme aletlerinin (kumpas, mikrometre) doğru ölçüm yaptığından emin olun. Hatalı ölçüm yapan bir alet, tüm üretimin fire olmasına yol açabilir.
- 1.3: İşlem öncesi lazer kesim tezgâhında gerekli ayarları yapar. Makinenin doğru parametrelerle (lazer gücü, kesim hızı) çalıştığından emin olun. Gerekirse nozulu ve lensleri kontrol edin ve temizleyin. Kesme gazı basınçlarını (oksijen, azot vb.) ayar değerlerine getirin.
- 1.4: Kesilecek malzemeyi tezgâhın referans noktalarına uygun olarak kesim tablasına yerleştirir. Kesilecek metal levhayı, makinenin kesim tablasına yerleştirin. Doğru ve hassas bir kesim için malzemenin, makinenin referans noktalarına (sıfır noktası) göre doğru bir şekilde hizalandığından emin olun.
- 1.5: Kullanılacak CNC kesim programını hazırlar. Bilgisayar kontrollü panelden, kesilecek ürüne ait CNC programını veya .dxf/.dwg uzantılı dosyayı seçin. Programın, malzeme tipi ve kalınlığına uygun parametrelerle yüklendiğini kontrol edin.
Öğrenme Çıktısı 2: Lazer kesim tezgâhında kesme işlemini yapar.
- 2.1: Kontrol panelinden CNC kesim programını seçer. CNC panel üzerinden, önceden hazırladığınız programı seçerek makineye yükleyin.
- 2.2: Lazer kesim tezgahında kesim işlemini yapar. Tüm güvenlik kapakları kapandıktan ve gerekli kontroller yapıldıktan sonra, programı başlatın. Kesim işlemi robotik olarak gerçekleşecektir. Bu sırada makinenin çalıştığını güvenlik camından veya kameradan takip edin.
Öğrenme Çıktısı 3: Son işlemleri gerçekleştirir.
- 3.1: Kesilen parçanın imalat resmindeki ölçülere uygunluğunu kontrol eder. Kesim bittikten sonra, parçaları alarak imalat resmindeki ölçülere uygunluğunu kontrol edin. Lazer kesimin en büyük avantajı olan pürüzsüz yüzey kalitesini (çapaksız) kontrol edin.
- 3.2: İş bitiminde makine ve aletlerin temizliğini yapar. Kesilen parçaları ve hurdaları tabla üzerinden kaldırın. Tabla yüzeyini (petek veya çubuk ızgara) küçük metal parçalarından ve cüruftan temizleyin.
Öğrenme Çıktısı 4: İSG, çevre ve kalite gerekliliklerini uygular.
- 4.1: Gerçekleştirdiği işlerde İSG kurallarını uygular. Lazer ışını, özellikle gözler için çok tehlikelidir. Makine çalışırken kesinlikle lazer ışınına doğrudan bakmayın ve makinenin güvenlik önlemlerini asla atlamayın. Kesim sırasında çıkan dumana karşı havalandırma sisteminin çalıştığından emin olun.
- 4.2: Gerçekleştirdiği işlerde çevre koruma önlemlerini uygular. Kesimden artan metal hurdalarını, geri dönüşüm için belirlenen konteynerlere atarak çevre korumasına katkıda bulunun.
- 4.3: Gerçekleştirdiği işlerde kalite gerekliliklerini uygular. Doğru CNC programı, optimize edilmiş makine parametreleri ve hassas malzeme yerleşimi, mükemmel kalitede bir kesim elde etmenin temelidir.
B3
Bölüm 1: Plazma Kesim Operatörlüğü
Plazma kesim operatörlüğü, elektriksel olarak iletken metalleri yüksek hızda kesmek için CNC kontrollü bir makine kullanmayı gerektiren bir meslektir. Bu süreç, yoğun ısı ve yüksek voltaj içerdiği için operatörden dikkatli hazırlık ve güvenlik kurallarına tam uyum gerektirir.
Öğrenme Çıktısı 1: İş öncesi hazırlıkları yapar.
- 1.1: İş emrini alarak kullanılacak alet, araç, gereç ve malzemeleri hazırlar. Üretim iş emrini inceleyerek kesilecek metal levhanın (karbon çeliği, paslanmaz çelik, alüminyum vb.) doğru malzeme ve kalınlıkta olduğunu kontrol edin. İşlem için gerekli metre, kumpas ve güvenlik ekipmanlarınızı (kaynak maskesi, eldiven, kulaklık) hazırlayın.
- 1.2: Ölçme ve kontrol aletlerinin kalibrasyon/doğrulama gerekliliklerini açıklar. Kullandığınız ölçme aletlerinin (kumpas, mikrometre) doğru ölçüm yaptığından emin olun. Hatalı ölçüm, tüm parçaların fire olmasına yol açabilir.
- 1.3: İşlem öncesi plazma kesim tezgâhında gerekli ayarları yapar. Makinenin doğru parametrelerle (amper, kesim hızı, hava basıncı) çalıştığından emin olun. Gerekirse torç sarf malzemelerini (nozul, elektrot) kontrol edin ve temizleyin.
- 1.4: Kesilecek malzemeyi, makinenin referans noktalarına uygun olarak kesim tablasına yerleştirir. Kesilecek metal levhayı, makinenin kesim tablasına yerleştirin. Doğru ve hassas bir kesim için malzemenin, makinenin referans noktalarına (sıfır noktası) göre hizalandığından ve tablaya iyi bir elektrik teması olduğundan emin olun.
- 1.5: Kullanılacak CNC kesim programını hazırlar. Bilgisayar kontrollü panelden, kesilecek ürüne ait CNC programını veya .dxf/.dwg uzantılı dosyayı seçin. Programın, malzeme tipi ve kalınlığına uygun parametrelerle yüklendiğini kontrol edin.
Öğrenme Çıktısı 2: Plazma kesim tezgâhında kesme işlemini yapar.
- 2.1: Kontrol panelinden CNC kesim programını seçer. CNC panel üzerinden, önceden hazırladığınız programı seçerek makineye yükleyin.
- 2.2: Plazma kesim tezgahında kesim işlemini yapar. Tüm güvenlik önlemleri alındıktan sonra programı başlatın. Kesim işlemi robotik olarak gerçekleşecektir. Bu sırada makinenin çalıştığını kaynak maskenizle takip edin.
Öğrenme Çıktısı 3: Son işlemleri gerçekleştirir.
- 3.1: Kesilen parçaları kontrol eder. Kesim bittikten sonra, parçaları alarak imalat resmindeki ölçülere uygunluğunu kontrol edin. Kesim kenarında oluşan cürufu (slag) temizleyin.
- 3.2: İş bitiminde makine ve aletlerin temizliğini yapar. Kesilen parçaları ve hurdaları tabla üzerinden kaldırın. Tabla yüzeyini ve çevresini cüruf ve metal artıklarından temizleyin.
Öğrenme Çıktısı 4: İSG, çevre ve kalite gerekliliklerini uygular.
- 4.1: Gerçekleştirdiği işlerde İSG kurallarını uygular. Plazma kesim, gözlere zarar verebilecek yoğun UV ışığı yayar. Bu nedenle her zaman uygun kaynak maskesi veya kaskı kullanın. Kesim sırasında çıkan dumanlar sağlığa zararlı olabilir, bu yüzden havalandırma sistemi ve gerektiğinde solunum maskesi kullanın. Ayrıca, yüksek sese karşı kulak koruyucuları takın.
- 4.2: Gerçekleştirdiği işlerde çevre koruma önlemlerini uygular. Kesimden artan metal hurdalarını ve cürufu, geri dönüşüm için belirlenen konteynerlere atarak çevre korumasına katkıda bulunun.
- 4.3: Gerçekleştirdiği işlerde kalite gerekliliklerini uygular. Doğru CNC programı, optimize edilmiş makine parametreleri ve hassas malzeme yerleşimi, mükemmel kalitede bir kesim elde etmenin temelidir.