Çelik Kaynakçı MYK Belgesi Çalışma Kitapçığı

A1 Çelik Kaynakçıları İçin Çalışma Kitapçığı: Güvenlik, Risk Yönetimi ve Acil Durum Müdahalesi

Bölüm 1: İş Sağlığı ve Güvenliği, Yangın ve Acil Durum Kuralları

Kaynakçılık, yüksek risk taşıyan bir meslektir. Bu bölümde, hem kendinizin hem de çalışma arkadaşlarınızın güvenliğini sağlamak için bilmeniz gereken en temel kuralları bulacaksınız. Unutmayın, güvenli bir çalışma ortamı, verimliliğin ve sağlığın anahtarıdır.

Öğrenme Çıktısı 1: İş sağlığı ve güvenliği, yangın ve acil durum kurallarını açıklar.

Başarım Ölçütü 1.1: Kaynak işlemlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda yapılması gerekenleri açıklar.

Kaynakçılık, ısı, ışık, duman, gaz ve elektrik gibi çeşitli tehlikeleri barındırır. Bu tehlikelere karşı korunmak için aşağıdaki önlemleri almanız gerekir:

• Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanımı: Kaynak işlemi sırasında vücudunuzun her bir bölümünü koruyacak doğru KKD'leri kullanın.
  • Kaynak Maskesi/Başlığı: Gözlerinizi ve yüzünüzü yoğun ışıktan, kıvılcımlardan ve UV ışınlarından korur. Otomatik kararan başlıklar kullanımı kolay ve güvenlidir.
  • Kaynak Eldiveni: Isıya ve kıvılcımlara dayanıklı, uzun konçlu deri eldivenler kullanın.
  • Kaynak Giysisi: Yanmaz malzemeden yapılmış özel kaynak önlüğü veya tulum giyin. Sentetik kumaşlar kolayca tutuşabileceği için kesinlikle kullanmayın.
  • Güvenlik Ayakkabısı: Çelik burunlu ve kaymaz tabanlı ayakkabılar, ağır cisimlerin düşmesine ve kaymalara karşı koruma sağlar.
  • Kulak Tıkaçları: Gürültülü ortamlarda işitme duyunuzu korumak için kullanın.
• Havalandırma: Kaynak dumanları ve gazları solunum yolları için son derece zararlıdır. Kaynak yaptığınız alanın iyi havalandırıldığından emin olun. Gerekirse lokal havalandırma sistemleri (duman emme aspiratörleri) kullanın.

Başarım Ölçütü 1.2: İş güvenliği ile ilgili tehlike ve riskleri açıklar.

Kaynakçılık mesleğindeki başlıca tehlikeler ve riskler şunlardır:

• Elektrik Çarpması: Arızalı ekipman, yıpranmış kablolar veya nemli ortamlar ciddi elektrik çarpması riskleri taşır. Çalışmaya başlamadan önce tüm ekipmanınızı kontrol edin.
• Yanık ve Yangın: Kaynak sıçramaları (cüruf ve kıvılcımlar) kolayca tutuşabilir malzemelerle temas ettiğinde yangına neden olabilir. Yakın çevrenizdeki yanıcı maddeleri uzaklaştırın.
• Göz Yaralanmaları: Kaynak arkının yaydığı UV ve kızılötesi ışınlar, kaynak maskesi olmadan doğrudan bakıldığında kalıcı göz hasarına (ark gözü) neden olabilir.
• Solunum Yolu Hastalıkları: Kaynak dumanı ve gazları, metal buharlarını ve partiküllerini içerir. Uzun süreli maruz kalma solunum sistemi rahatsızlıklarına yol açabilir.
• Patlama: Kapalı kaplar veya depolar üzerinde kaynak yapmak, içerideki gazların sıkışması ve patlaması riskini taşır. Bu tür yüzeylere kaynak yapmadan önce içlerinin tamamen boş ve temiz olduğundan emin olun.

Başarım Ölçütü 1.3: Tehlike durumunda acil durum prosedürlerini nasıl uygulayacağını tarif eder.

Olası bir tehlike durumunda ne yapacağınızı bilmek, hem sizin hem de çevrenizdeki insanların hayatını kurtarabilir.

• Yangın:
  1. Panik yapmayın.
  2. Hemen yangın alarmını çalıştırın ve varsa itfaiyeyi arayın.
  3. Kaynağı ve enerjiyi kesin.
  4. Yangın küçükse ve kontrol altına alabileceğinizi düşünüyorsanız, uygun yangın söndürücü ile müdahale edin. (Unutmayın: Elektrik yangınlarına su ile müdahale edilmez!)
  5. Yangın kontrol edilemeyecek boyuttaysa, hemen güvenli alana tahliye olun ve başkalarını da uyarın.
• Kaza veya Yaralanma:

1. Panik yapmayın.
2. Hemen acil durum ekiplerini (112) arayın ve durumu net bir şekilde bildirin.
3. Yaralıya ilk yardım eğitimi aldıysanız, ilk yardım müdahalesinde bulunun. Aksi takdirde, yaralıyı hareket ettirmeyin ve profesyonel yardım gelene kadar yanında kalın.

• Elektrik Çarpması:

1. Hemen ana enerjiyi kesin. Şok geçiren kişiye dokunmayın, aksi takdirde siz de çarpılabilirsiniz.
2. Enerjiyi kestikten sonra, yaralının bilincini kontrol edin. Gerekirse temel yaşam desteği (CPR) uygulamasına başlayın.
3. Derhal acil yardım ekiplerini (112) arayın.

B1

Öğrenme Çıktısı 1: Kaynak işlemini gerçekleştirir.

Başarım Ölçütü 1.1: Elektrotla ark kaynağı teçhizatını hazırlar.

Kaynak işlemine başlamadan önce teçhizatınızı doğru bir şekilde hazırlamak, hem güvenliğiniz hem de işin kalitesi için hayati önem taşır.

• Güç Kaynağı (Kaynak Makinesi): Makinenin doğru voltaj ve amper ayarlarında olduğunu kontrol edin. Kaynak tipine ve elektrot çapına göre ayarları yapın.
• Elektrot Pensesi: Elektrodu sıkıca tutacak ve iyi bir elektrik teması sağlayacak durumda olmalıdır.
• Şase Pensesi: Kaynak yapılacak parçaya sağlam bir şekilde bağlanmalıdır. Zayıf şase bağlantısı, kaynak arkını dengesizleştirir ve kalitesiz dikişlere neden olur.
• Kablolar: Güç ve şase kablolarının yalıtımında herhangi bir yıpranma, kesik veya hasar olmadığından emin olun.

Başarım Ölçütü 1.2: Kaynak işlemlerinde kullanılacak ana ve sarf malzemeleri tanımlar.

• Ana Malzemeler: Kaynak yapılacak çelik veya metal levhalardır. Malzemenin cinsi (karbon çeliği, paslanmaz çelik vb.), kalınlığı ve yüzey temizliği kaynak kalitesini doğrudan etkiler. Yüzeydeki yağ, pas ve kirleri kaynak öncesinde mutlaka temizlemelisiniz.
• Sarf Malzemeleri (Elektrotlar): Kaynak işleminin en önemli sarf malzemesidir.
  • Elektrot Seçimi: Kullanacağınız elektrotun cinsi ve çapı, ana malzemenin cinsine ve kalınlığına göre belirlenir. Yanlış elektrot seçimi, zayıf kaynak dikişlerine veya çatlaklara neden olabilir.
  • Elektrot Korunması: Elektrotları nemden korumak için özel kurutma fırınlarında veya kapalı ortamlarda saklamalısınız. Nemli elektrotlar, kaynak dikişinde gözeneklere (porozite) yol açabilir.

Başarım Ölçütü 1.3: Kaynak işleminin yapılacağı alanın özelliklerini tanımlar.

• Havalandırma: Kaynak dumanı ve gazları ciddi solunum yolu rahatsızlıklarına neden olabilir. Çalışma ortamının iyi havalandırıldığından emin olun. Gerekirse lokal havalandırma sistemleri kullanın.
• Yanıcı ve Patlayıcı Maddeler: Çalışma alanınızda benzin, tiner, ahşap, kağıt gibi yanıcı maddelerin bulunmadığından emin olun. Yangın söndürücüye kolayca ulaşabilecek mesafede çalışın.
• Zemin Koşulları: Kaynak işlemine başlamadan önce zemin kuru olmalıdır. Islak veya nemli zeminler, elektrik çarpması riskini artırır.

Başarım Ölçütü 1.4: Elektrotla ark kaynağı işlemlerini yapar.

Bu, kaynakçılığın en temel ve en kritik adımıdır.

• Ark Oluşturma: Elektrodu iş parçasına hafifçe dokundurarak kısa bir ark oluşturun.
• Kaynak Dikişi: Elektrodu, istenen hızda ve açıda, düzgün bir hareketle kaynak hattı boyunca ilerletin. Sabit bir hız ve açı, düzenli ve güçlü bir dikiş sağlar.
• Cüruf Temizliği: Kaynak işlemi bittikten sonra, kaynak dikişi üzerinde oluşan cürufu çekiç ve tel fırça ile temizleyin.
• Kontrol: Kaynak dikişini görsel olarak kontrol edin. Dikişin düzgün, pürüzsüz ve yeterli genişlikte olması gerekir. Gözenekler, çatlaklar veya yetersiz nüfuziyet gibi kusurların olmamasına dikkat edin.

Bölüm 3: Güvenlik, Çevre ve Kalite Standartları

Öğrenme Çıktısı 2: İSG, çevre ve kalite gerekliliklerine uyar.

Başarım Ölçütü 2.1: Gerçekleştirdiği işlerde İSG kurallarına uyar.

• KKD Kullanımı: Her zaman uygun kaynak maskesi, yanmaz eldiven, önlük ve güvenlik ayakkabısı kullanın.
• Ekipman Kontrolü: Başlamadan önce tüm ekipmanın (kablolar, pensem, şase) hasarsız olduğundan emin olun.
• Yangın Önlemleri: Yanıcı maddeleri çalışma alanından uzak tutun ve yangın söndürücünün yerini bilin.

Başarım Ölçütü 2.2: Gerçekleştirdiği işlerde çevre ve kalite gerekliliklerini uygular.

• Atık Yönetimi: Kaynak işlemi sonrası ortaya çıkan metal atıklarını, elektrot uçlarını ve diğer malzemeleri uygun atık kutularına atın. Çevreyi kirletmeyin.
• Gürültü Kirliliği: Gürültülü ortamlarda çalışırken kulak tıkaçları kullanarak hem kendi işitme sağlığınızı hem de çevrenizdeki insanların konforunu koruyun.
• Kalite Kontrol: Yaptığınız her kaynağın belirli bir standartta olduğunu teyit edin. Bu, müşteriye veya işverene sunduğunuz hizmetin kalitesini gösterir. Yaptığınız kaynak dikişlerini çatlak, gözenek ve yetersiz nüfuziyet gibi kusurlar açısından kontrol edin.

B5

Bölüm 3: MIG Kaynağı ve Güvenlik Standartları

MIG kaynağı (Metal Inert Gas), sürekli beslemeli bir tel elektrot ve koruyucu gaz kullanarak gerçekleştirilen bir kaynak yöntemidir. Bu yöntem, yüksek verimliliği ve temiz dikişleri sayesinde endüstride en çok kullanılan tekniklerden biridir.

Öğrenme Çıktısı 1: Kaynak işlemini gerçekleştirir.

Başarım Ölçütü 1.1: Metal-ark asal gaz kaynağı (MIG) kaynağı teçhizatını hazırlar.

MIG kaynağına başlamadan önce, tüm ekipmanınızın doğru şekilde ayarlandığından ve çalışır durumda olduğundan emin olmalısınız:

• Güç Kaynağı: Kaynak makinesinin doğru voltaj ve tel besleme hızı ayarlarını yapın. Bu ayarlar, kaynak yapılacak malzemenin kalınlığına ve telin çapına göre belirlenir.
• Tel Besleyici Ünitesi: Besleyici ünitenin içindeki tel makarasının doğru takıldığından ve telin kılavuz makaralardan düzgün geçtiğinden emin olun. Tel besleme hızı, kaynak kalitesi için kritik öneme sahiptir.
• Kaynak Torcu: Torcun ucunun (kontak memesi) temiz ve hasarsız olduğunu kontrol edin. Kontak memesi kirlenmişse, tel beslemesinde sorunlara yol açabilir.
• Koruyucu Gaz Tüpü: Tüpün dolu olduğunu ve gaz basınç düşürücünün (regülatör) doğru ayarlandığını kontrol edin. Kullanılacak gazın cinsi, kaynak yapılan malzemeye göre değişir (örneğin, çelik için CO2 veya karışım gazları).
• Şase Bağlantısı: Şase pensesini kaynak yapılacak parçaya sağlam ve temiz bir noktadan bağlayın. Zayıf bir şase, kaynak arkının kararsız olmasına neden olur.

Başarım Ölçütü 1.2: Kaynak işlemlerinde kullanılacak ana ve sarf malzemeleri tanımlar.

• Ana Malzeme: Kaynak yapılacak metal parçadır (karbon çeliği, paslanmaz çelik, alüminyum vb.). Kaynak öncesinde yüzeyin pas, yağ, boya gibi kirlerden arındırılmış olması gerekir.
• Sarf Malzemeleri:
  • Kaynak Teli: Kaynak yapılacak malzemenin kimyasal özelliklerine uygun bir tel seçilmelidir. Telin çapı, ana malzemenin kalınlığına göre belirlenir.
  • Koruyucu Gaz: Kaynak havuzunu atmosferin zararlı etkilerinden korumak için kullanılır. Çelik kaynağında genellikle argon + CO2 karışım gazları tercih edilir.

Başarım Ölçütü 1.3: Kaynak işleminin yapılacağı alanın özelliklerini tanımlar.

• Havalandırma: Kaynak dumanları zararlıdır. Çalışma ortamı iyi havalandırılmalı, gerekiyorsa duman emme sistemleri kullanılmalıdır.
• Yangın Güvenliği: Çalışma alanından yanıcı ve patlayıcı maddeleri uzaklaştırın. Bir yangın söndürücünün kolayca ulaşılabilir mesafede olduğundan emin olun.
• Görsel Engelleyiciler: Kaynak işlemi sırasında yayılan parlak ışıktan diğer çalışanları korumak için uygun kaynak perdeleri veya paravanlar kullanın.

Başarım Ölçütü 1.4: Metal-ark asal gaz kaynağı (MIG) işlemlerini yapar.

• Kaynak Pozisyonu: Vücudunuzu ve torcu rahat bir açıda tutun. Doğru pozisyon, dengeli ve düzgün bir kaynak dikişi için önemlidir.
• Ark Oluşturma ve Kaynak: Tetiğe basarak telin beslenmesini ve arkın oluşmasını sağlayın. Kaynak torcunu sabit bir hız ve açıyla ilerletin. Çok hızlı hareket etmek yetersiz nüfuziyete, çok yavaş hareket etmek ise malzeme birikmesine neden olur.
• Kaynak Tekniği: İtme veya çekme tekniğini kullanın. İtme tekniği genellikle daha iyi koruyucu gaz penetrasyonu sağlar ve daha düzgün bir dikiş yüzeyi oluşturur.
• Kaynak Sonrası: Kaynak işlemi bittikten sonra dikişi kontrol edin. MIG kaynağında cüruf oluşumu minimum düzeyde olduğu için fırçalama veya temizleme işlemi genellikle daha kolaydır.

Bölüm 4: İSG, Çevre ve Kalite Gerekliliklerine Uyum

Öğrenme Çıktısı 2: İSG, çevre ve kalite gerekliliklerine uyar.

Başarım Ölçütü 2.1: Gerçekleştirdiği işlerde İSG kurallarına uyar.

• KKD Kullanımı: Tam yüz korumalı kaynak maskesi, yanmaz önlük ve eldiven, güvenlik ayakkabısı ve kulak koruyucu gibi tüm kişisel koruyucu donanımları doğru şekilde kullanın.
• Ekipman Kontrolü: Kaynak işlemine başlamadan önce gaz sızıntısı olup olmadığını, kabloların ve torcun sağlamlığını kontrol edin.
• Acil Durumlar: Herhangi bir acil durumda (yangın, yaralanma vb.) Bölüm 1'de belirtilen prosedürlere harfiyen uyun.

Başarım Ölçütü 2.2: Gerçekleştirdiği işlerde çevre ve kalite gerekliliklerini uygular.

• Çevre Koruma: Kullanılmış kaynak telleri, gaz tüpleri ve diğer atıkları uygun şekilde bertaraf edin. Kaynak dumanını kontrol altına alarak hava kirliliğini azaltın.
• Kalite Kontrol: Kaynak dikişlerinizi görsel olarak kontrol edin. Dikişte gözenek, çatlak veya yetersiz nüfuziyet (tam birleşme) gibi kusurların olmamasına dikkat edin.